Leert je het heelal te begrijpen!

Twee unieke schaalmodellen

Ik heb twee schaalmodellen gemaakt onder de titel 'Kleine Werelden'. De eerste kwam toevllig, nadt ik ging nadenken over de mooie aardglobe die ik had gekocht. Zie meteen hieronder.
Het andere schaalmodel is specticulairder omdat die bestaat uit 3D geprinte modellen van de kleine werelden die ik beschrijf in mijn boek De kleine werelden van het zonnestesel. Meer daarover zie je onderaan deze pagina.


Een schaalmodel op basis van de planeetglobes van Sky & Telescope
De firma Sky & Telescope, bekend van het Amerikaanse sterrenkundeblad van die naam, heeft een serie prachtige globes uitgebracht van de maan en de aardachtige planeten (of rotsplaneten). Zie hun website.
Ze zijn mooi te gebruiken tijdens lezingen en mijn cursus. Maar er is wel een probleem voor een nerd zoals ik: ze zijn allemáál 30,5 in diameter! En ze verschillen natuurlijk enorm in grootte.

Uiteraard uit de hand gelopen
Ook dit model is uit de hand aan het lopen. Niet het model dat je hiernaast ziet, maar de aanvulling daartop: een serie 3D modellen van kleine werelden.
Dat heeft te maken met een nieuwe boekje en vervolgens een nieuwe lezing Kleine werelden van het zonnestelsel; met het boekje ben ik momenteel (voorjaar 2022) bezig. 

Beide gaan over de werelden die we de afgelopen 10-11 jaar hebben bezocht met geavanceerde ruimteverkenners: de kleine planetoïden Bennu en Ryugu, de grote planetoïden Vesta en (dwergplaneet) Ceres, de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko, de ijsdwerg Arrokoth én natuurlijk Pluto en zijn manen.
Van Vesta had ik al in 2015 een 3D model besteld van ca. 12 cm als grootste maat (die zijn erg duur) en enkele jaren geleden geschilderd; deze zie je hieronder. De andere heb ik begin 2022 besteld en moeten nog geschilderd. 

Waarom dit schaalmodel?
In 2014 was ik bezig met de brochure Kleine werelden van het zonnestelsel, over de bezoeken van ruimtesondes aan Vesta (2011-2012), Ceres (maart 2015) en Pluto (juli 2015), en dat van Rosetta aan de komeet 67P/Churyumov–Gerasimenko.

Met mijn schaalmodellen-obsessie was de stap naar een nieuwe reeks modellen niet zo groot. De bollen waren snel verzameld, maar ik wilde er een echt mooi model van maken, met fraaie 'voeten' onder de globes. Het duurde even voordat ik samen met Joep van de firma Mateloos in Amersoort een idee had hoe we dat konden maken. Hij leverde weer mooi werk af!

Selectie
De bollen zijn in een basiskleur gespoten die in de buurt komt van hun werkelijke kleuren, want het gaat in dit model om de vergelijking van de rotsplaneten behalve Venus (die is op deze schaal slechts 1,5 cm kleiner dan de aarde), de maan, Pluto en Charon, Ceres, Vesta, maar ook de planetoïde Pallas en de dwergplaneet Eris. Later kwam Sky & Telescope met een kleinere Marsglobe, die de perfecte diameter heeft voor dit model! De rode bol in de foto is dus gereserveerd voor iets anders. Zal wel weer een ster worden...

Water en lucht
Een leuk extraatje was om ook de hoeveelheden water, lucht en gecomprimerde lucht op Aarde op deze schaal weer te geven.
De zon doet niet mee, die is op deze schaal ruim 33 m in diameter... Ook de komeet 67P/Churyumov–Gerasimenko doet niet mee, want die is slechts 0,1 mm 'groot'!

Op en rond de aarde
Wat begon met enkele planeten en kleine werelden groeide (zoals altijd bij mij) geleidelijk uit. Er is namelijk veel meer leuke en verhelderende informatie te geven op basis van die fraaie aardglobe. Hoe dik is de atmosfeer op die schaal? Hoe dik is de continentkorst, hoe diep zijn de oceanen, hoe hoog is de hoogste berg en hoe diep de diepste trog? En hoe ver staat de maan - 8 cm groot - op deze schaal van de aarde?

Soortgelijke informatie kan ik zo ook over Mars geven en ga zo maar door.

Het nieuwe schaalmodel Kleine Werelden 2 - de 3D modellen

In 2022 schilderde ik de 3D geprinte modellen van de 'hoofdpersonages' uit mijn toen nieuwe boek De kleine werelden van het zonnestelsel. Vesta had in al sinds 2015. Het model is bedoeld voor presentaties en met name dat van Ceres was erg nuttig om de beschrijvingen van Ceres' oppervlak in het boek te maken. Op de kale bol kon ik de belangrijkste kraters en andere features aangeven, met naam. Door de latere grondverf en donkergrijze basiskleur verdwenen de zwarte teksten. Na het uitbrengen van het boek, in september 2022, heb ik ze geschilderd. Voor Pluto had ik al een mooie globe gekocht.
Overigens zijn Ceres en Vesta op dezelfde schaal geprint. Voor de kleinste objecten komen nog 3D modelletje op diezelfde schaal voor de vergelijking, maar die zijn wel erg klein.

Schilderen
Het probleem bij het schilderen van dit soort objecten is niet gemakkelijk, want je moet de gradaties in helderheid (de albedo's, of het reflecterende vermogen) van de oppervlakken weergeven in kleuren. De donkerste (de kleine planetoïden Bennu en Ryugu, en de 'Rosetta'-komeet), die albedos hebben van 4-5%  gaf ik een zwarte grondverf, waarna ik de oppervlakken een 'drybrush' (highlight) gaf met het donkerste bruin dat ik had. Ceres en Charon (en ook de maan) reflecteren met een albedo van ca. 10% het dubbele van die kleintjes, en daarvoor gebruikte ik een zeer donkere grijs, waarna ik de highlight gaf in lichter grijs. Arrokoth kreeg ook een zwarte basiskleur, waarna ik die met rood een highlight gaf. Vesta had ik al eerder gedaan. Die is in het echt bruiniger en heb ik destijds voor de lol gemaakt. Het helderheidsverschil met Ceres etc. daarom is niet perfect. De mooie PVC standaards liet ik maken door de fa. Mateloos in Amersfoort.